Στρατηγική Έξυπνης Εξείδικευσης Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου 2014-2020
Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης 2014-20 της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου βασίστηκε στην αρχή ότι η Περιφέρεια οφείλει να εκμεταλλευτεί τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (γεωγραφικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά) ώστε να αξιοποιήσει πιθανά συγκριτικά της πλεονεκτήματα διαμορφώνοντας το δικό της όραμα για τη μελλοντική περιφερειακή της ανάπτυξη.
Ως αποκλειστικά νησιωτική, η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου αντιμετωπίζει σειρά ιδιαιτεροτήτων όπως την απομόνωση από την ηπειρωτική χώρα αλλά και από τα υπόλοιπα νησιά, την στενότητα των φυσικών και ανθρώπινων πόρων και την εποχικότητα σημαντικών της δραστηριοτήτων. Αυτά τα χαρακτηριστικά πολύ συχνά αποτρέπουν την δημιουργία οικονομιών κλίμακας, αυξάνουν σημαντικά τα κόστη εξαγωγών προϊόντων αλλά και γενικότερα τις δυσκολίες αποτελεσματικής διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας, ενώ καθυστερούν και την διάχυση καινοτομιών.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω, η RIS3 2014-20 έθεσε ως στόχο να βοηθήσει την Περιφέρεια να αξιοποιήσει τα ειδικά συγκριτικά πλεονεκτήματα των νησιών της, όπως το μοναδικό και πλούσιο φυσικό περιβάλλον, τα τοπικά παραγόμενα προϊόντα και την τουριστική αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος στοχεύοντας σε εξειδικευμένες αγορές (niche markets). Έθεσε ως προτεραιότητα την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των νησιωτικών επιχειρήσεων με ενσωμάτωση καινοτομιών σε όλη τη διαδικασία παραγωγής, διακίνησης προϊόντων και υπηρεσιών με προτεραιότητα στις κύριες παραγωγικές δραστηριότητες.
Το όραμα της συνοψίστηκε ως εξής:
“Μετασχηματισμός της οικονομίας της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου σε μια ανταγωνιστική οικονομία
βασισμένη στην έξυπνη αξιοποίηση των τοπικών παραγωγικών συστημάτων και
ανάδειξη τους σε συστήματα νέας δυναμικής και προοπτικής”.
Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης 2014-20 της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου αφορά τους παρακάτω επιμέρους τομείς:
1. «Ενσωμάτωση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας στην πραγματική οικονομία κυρίως μέσω των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών».
2. «Ανάπτυξη αγροδιατροφικού τομέα».
3. «Τουρισμός – φύση – πολιτισμός».
4. «Νησιά ίσων ευκαιριών».
Οι τομείς της εξύπνης εξειδίκευσης της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου
SWOT Analysis της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου
Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου (ΠΒΑ) έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στον τομέα της επιχειρηματικότητας και καινοτομίας (όπως άλλωστε κάθε Περιφέρεια της χώρας), τα οποία πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν χαράσσονται νέες πολιτικές και δράσεις όπως αυτή της δημιουργίας και υποστήριξης του Δικτύου Φορέων.
Η ανάλυση κατά SWOT, καταγράφει τα Δυνατά σημεία (Strengths), Αδύναμα σημεία (Weaknesses), τις Ευκαιρίες (Opportunities) και τις Απειλές (Threats). Ο απώτερος στόχος μιας ανάλυσης SWOT είναι να ενισχύσει την επιχειρηματική στρατηγική αξιολογώντας όλα τα δυνατά και αδύνατα σημεία καθώς και τις πιθανές ευκαιρίες και απειλές στην αγορά. Η ανάλυση αυτή αποτελεί ένα σημαντικό φίλτρο για την εκτίμηση της δυναμικής των επιμέρους περιοχών/κλάδων όπου τα μέλη του Δικτύου Φορέων της ΠΒΑ δραστηριοποιούνται.
Η ανάλυση SWOT για την ΠΒΑ καταρτίστηκε κατόπιν της σχετικής διαβούλευσης που διενεργήθηκε το 2021 (19/3/2021) εν όψει της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-2027:[1]
Δυνάτα Σημεία
- Ισχυρή παρουσία του Πανεπιστημίου Αιγαίου με δυνατότητες στην έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία, με παράλληλη εστίαση στα προβλήματα, δυνατότητες και ανάγκες της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου
- Υψηλή ποιότητα και μεγάλη ποικιλία παραγόμενων τοπικών προϊόντων (πρωτογενών και μεταποιημένων αγροτικών προϊόντων)
- Επώνυμα τοπικά αγροτικά προϊόντα
- Μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον για την Γαλάζια οικονομία
- Εμπειρία στελεχών φορέων από την προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο εφαρμογής της RIS3
Αδυναμίες
- Χαμηλού βαθμού ικανότητα ανάπτυξης, ενσωμάτωσης και χρήσης προϊόντων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίες από τις Επιχειρήσεις της Περιφέρειας
- Σχετικά μικρό ποσοστό απόφοιτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του πληθυσμού της Περιφέρειας
- Χαμηλός βαθμός σύνδεσης μεταξύ του ερευνητικού και του επιχειρηματικού ιστού της Περιφέρειας
- Έλλειψη / ανεπάρκεια ερευνητικού δυναμικού
- Χαμηλή παραγωγικότητα του πρωτογενούς τομέα
- Σημαντικές αδυναμίες και χαμηλή Ανταγωνιστικότητα του παραγωγικού Συστήματος της Περιφέρειας σε σχέση και με το σύνολο της Χώρας.
- Μικρού μεγέθους επιχειρήσεις με στόχευση στην τοπική αγορά
- Αδύναμες μεταποιητικές μονάδες
- Συρρίκνωση του δευτερογενούς τομέα
- Αργός ρυθμός και μικρό εύρος υλοποίησης δράσεων/έργων ΤΠΕ από τις επιχειρήσεις της Περιφέρειας.
- Παραδοσιακά / πλεονασματικά στην ΕΕ γεωργικά προϊόντα
- Χαμηλός βαθμός διακλαδικής – διατομεακής διασύνδεσης
- Δυσκολία στην ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας και λειτουργικών / παραγωγικών διασυνδέσεων
- Η απαιτούμενη προσαρμογή των προσκλήσεων στις δυνατότητες του ΠΣΚΕ, αναιρεί εν μέρει την έκδοση προσκλήσεων, σύμφωνα με τις ανάγκες και δυνατότητες ανταπόκρισης των επιχειρήσεων της Περιφέρειας στις δράσεις Κρατικών Ενισχύσεων του ΕΠ «Βόρειο Αιγαίο».
- Χαμηλό ποσοστό επιχειρήσεων που συνεργάστηκαν με ερευνητικούς φορείς
- Μη επαρκής επικοινωνία των μελών της αγοράς, μη προώθηση της έννοιας της ενεργής συμμετοχής
- Μη πρόβλεψη για προσαρμογή τις εφαρμοσμένης έρευνας στις τοπικές ανάγκες επιχειρηματικής δραστηριότητας.
- Περιορισμένη προβολή των ερευνητικών τομέων του Πανεπιστημίου και των δυνατοτήτων που προσφέρονται για συνεργασίες
Ευκαιρίες
- Εξοικείωση της νέας ηλικίας εργατικού δυναμικού με τη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ
- Ενίσχυση της διεύρυνσης / εμπλουτισμού και διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος
- Δυνατότητα επίτευξης συμπληρωματικότητας παραγωγικών δραστηριοτήτων
- Αξιοποίηση τοπικών επώνυμων προϊόντων και ενδυνάμωση της γεωγραφικής τους προέλευσης
- Εξωστρέφεια, έστω και μικρής παραγωγικής κλίμακας, επώνυμων αγροτικών προϊόντων
- Ανάπτυξη καινοτομιών με τη διασύνδεση της έρευνας και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας από τις επιχειρήσεις για την προοπτική διεύρυνσης της ΕΕ προς ανατολή.
- Ύπαρξη χρηματοδοτικών ενισχύσεων • Αξιοποίηση αποτελεσμάτων από την εφαρμογή της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης και της επιχειρηματικής ανακάλυψης στην παραγωγική/ επιχειρηματική δραστηριότητα
- Παρουσία του Πανεπιστημίου Αιγαίου για υποστήριξη των τοπικών φορέων και επιχειρήσεων στην εφαρμογή της χρήσης ΤΠΕ
- Κοινωνικές προκλήσεις μεταναστευτικό ζήτημα
- Ανάδειξη, προώθηση και ένταξη των προϊόντων ΠΟΠ/ βιολογικής παραγωγής στην αγορά, με απώτερο στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του συνόλου της περιφερειακής παραγωγής
- Αναγνώριση της ανάγκης για επικοινωνία μεταξύ νέων επιχειρηματιών (ανάπτυξη forum επικοινωνίας)
- Χρηματοδοτικές δυνατότητες της νέας προγραμματικής περιόδου για επιχειρηματικότητα και καινοτομία
- Τόνωση της περιφερειακής ανάπτυξης μέσω των νέων επιχειρηματικών πρωτοβουλιών
- Αλλαγή των ισορροπιών στο επιχειρηματικό περιβάλλον ως κίνητρο ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας. Η ανασφάλεια και η αύξηση της ανεργίας μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για δραστηριοποίηση ως μέσο επιβίωσης (“Επιχειρηματικότητα Επιβίωσης”)
Απειλές
- Έξοδος του υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου εργατικού δυναμικού από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, λόγω της έντασης και επιμήκυνσης της οικονομικής κρίσης
- Δέσμευση και απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων για έρευνα, τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία από άλλες Περιφέρειες της Χώρας, στο πλαίσιο οριζόντιων δράσεων αυτής της κατηγορίας Έντονα ανταγωνιστικό οικονομικό περιβάλλον Μείωση των επιδοτήσεων / ενισχύσεων των αγροτικών προϊόντων από την Ευρωπαϊκή Ένωση
- Καθυστέρηση χορήγησης ενισχύσεων στις ΜΜΕ, λόγω θεσμικών και τεχνικών προβλημάτων υλοποίησης πράξεων κρατικών ενισχύσεων.
- Σημαντικός κίνδυνος υποβάθμισης του τουριστικού προϊόντος λόγω της προηγούμενης ανεξέλεγκτης κατάστασης ως προς το προσφυγικό μεταναστευτικό ζήτημα[2].
- Υψηλό ποσοστό αποτυχίας του προϊόντος
- Επιδείνωση της απομόνωσης λόγω περιορισμένης χρήσης ΤΠΕ Ανυπαρξία μηχανισμών υποστήριξης των επιχειρήσεων, η οποία λειτουργεί ανασταλτικά στην ενσωμάτωση καινοτομιών, με αποτέλεσμα την περαιτέρω αποδυνάμωσή τους, έναντι του ισχυρού ανταγωνισμού.
- Η εφαρμοσμένη έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου διοχετεύεται σε επιχειρήσεις εκτός Περιφέρειας.
Πηγές
[1] https://www.e-pepba.gr/consultations/epiheirimatikotita-kai-kainotomia
[2] Η SWOT Analysis που εκπονήθηκε αρχές του 2021 από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου το 2021, ανέφερε «ανεξέλεγκτη κατάσταση ως προς το προσφυγικό μεταναστευτικό ζήτημα», δεδομένο το οποίο πλέον έχει αλλάξει προς το καλύτερο, για αυτό και επικαιροποιήθηκε η διατύπωση ανωτέρω.
